Sunday Soup #6
Sunday Soup #6
Architectuur, landschap en voedsel
Wat voor effect heeft je eetgedrag op je leefomgeving?
Jan Jongert van 2012architecten gaf een lezing over hoe een nieuw type architectuur kan ontstaan als het integreren van landbouwgrond en stad uitgangspunt zou zijn voor stedelijke herstructurering of nieuwbouwprojecten.
Wat voor effect heeft je eetgedrag op je omgeving? Jago van Bergen van Van Bergen Kolpa Architecten presenteerde de resultaten van het project Flow Food waarin bezoekers de rol van culinair planners vervullen.
Voedselketenstad
Hoe kunnen we afval hergebruiken en hoe verbruiken we zo min mogelijk energie tijdens het recyclen? Een vraag waar ontwerpers zich sinds de jaren zestig van de vorige eeuw al mee bezig houden. Sindsdien zagen we onder andere het Heineken flesje dat leeg gebruikt kon worden als glazen bouwsteen en de PETfles die in noodsituaties eerst dient als drinkwater verpakking en daarna gevuld kan worden met zand en gestapeld tot noodwoning.
2012architecten pakt het rigoureuzer aan: wanneer zij beginnen aan een project wordt eerst groots onderzoek gedaan naar de ‘afvalstromen’ in een bepaald gebied. Van een aantal geselecteerde bedrijven in de omgeving wordt onderzocht wat zij aan afval produceren. Deze informatie wordt verzameld in ‘harvestmaps' en openbaar gemaakt op recyclicity.net, een website die ontwerper, sloper, bouwer en afvalscouts verbindt. Zo kan de recycle-cirkel zo veel mogelijk gesloten worden en worden er zo min mogelijk nieuwe bouwmaterialen gebruikt. Zo ontstond ook ‘Recycloop’, het paviljoen van 2012architecten voor het Festival aan de Werf in Utrecht, gebouwd uit stalen aanrechten.
Deze benadering kan ook gebruikt worden binnen een voedselketen. “Een fundamentele voedselketen is een erg inefficiënt, open systeem,” vertelt Jan Jongert van 2012architecten, “wij proberen deze keten te optimaliseren door ‘m aan te sluiten op andere ketens en zo een grotere, gesloten keten te maken. Een voorbeeld is de Afrikaanse bierbrouwerij ZERI, die net zoveel andere activiteiten heeft aangewend tot het bijna geen afval meer creëert. Zo hebben ze nu onder andere een paddestoelenkwekerij.”
Op deze manier ontstaan ook verschillende functies binnen de stad of industriële gebieden. “We onderzoeken hoe verschillende functies zo gecombineerd kunnen worden: wonen, werken, industrie en agricultuur. In het Rotterdamse havengebied is een functie gezocht voor de warmte die ontstaat tijdens het productieproces en verloren ging als ‘afval’. Zo is de Happy Shrimp Farm ontstaan,” aldus Jongert.
Het opnemen van groen in de stad heeft veel voordelen: het verbetert de luchtkwaliteit, vermindert herrie, neemt water en hitte op. Het reinigt industriële gronden en dan is er nog het sociale aspect; lokaal voedsel produceren kan mensen verbinden. Jongert: “Toch komt het verbouwen van voedsel in steden nog niet zoveel voor. Wij doen dit in verschillende projecten, waar daken gebruikt worden om groente op te verbouwen en gebouwen een dubbelfunctie hebben als kas. Zo worden gebouwen self-sufficient en eten bewoners wat in en op hun huis groeit. Grappig detail: polymeren uit incontinentieverband vormen de perfecte potgrond voor deze daken.”
Culinair plannen
Het Nederlandse landschap: een landschap van boter, kaas en brood – onze landbouwgrond wordt gebruikt voor het verbouwen van graan en het telen van koeien. Of, wanneer je uit gaat van de etiketten op de verpakking van ons voedsel, produceren we in Nederland vooral koolhydraten en eiwitten.
Dit gaat de komende decennia flink veranderen, aldus Jago van Bergen van Van Bergen Kolpa Architecten. Hij begon een aantal jaar geleden een onderzoek naar de toekomst van het Nederlandse landschap en kwam er al snel achter dat de balans tussen zout en zoet water hier een grote rol in zal spelen.
Jago van Bergen: “Als je al het water op de hele wereld vergelijkt met een badkuip is de hoeveelheid zoet water gelijk aan één theelepel. Aangezien het westen van Nederland onder zeeniveau ligt en het steeds moeilijker zal worden om het water buiten te houden, zal zout water een belangrijke rol gaan spelen, ook in de samenstelling van ons menu.”
In verschillende schema’s en illustraties laat Van Bergen zien dat Nederland langzaam kantelt en daardoor verzilt en vernat. Zo ontstaan er allerlei verschillende grondsoort en water samenstellingen die over de hele doorsnede van Nederland variëren en naargelang dit landschap varieert ook het voedsel dat verbouwt kan worden.
Van Bergen begint met de Noordzee, goed voor verschillende algensoorten waaronder nori en aramé. Daarnaast zal volgens Van Bergen een heel nieuw lagunegebied ontstaan, zout en nat, waar het fijn leven is voor zeekraal, schaal- en schelpdieren. De duinen in Den Haag zijn droog en het grondwater is zoet, een perfecte omgeving voor zandprei, -wortel, -aardappel, rucola en konijn. In de polders ter hoogte van Rotterdam groeien paddestoelen, hopscheuten en veenbessen en leven herten en elanden in een natte, zoetwater omgeving. Apart is dat de polders van Nederland zout grondwater zullen hebben: door de gekantelde grond komt hier het kwel – zout water – weer omhoog. Zo kan natuurlijk gezout lamsvlees verbouwd worden, naast zeepostelein en slakken.
Ter hoogte van Utrecht voorspelt Van Bergen rijstsawa’s op het natte en zoete land. Op de droge zoetwater Utrechtse heuvelrug groeien wilde aardbeien, bessen, druiven en tarwe, terwijl de natte en zoetwater Gelderse vallei thuis is voor koeien, schapen, zoetwatervis en paddestoelen.
Culinairy planning in Platform21
Ontzettend veel mogelijkheden om ons kaas, boter en brood repertoire uit te breiden dus. Maar wat willen de Nederlanders zelf eigenlijk eten? Die vraag stelden we bezoekers van Platform21. Zij konden drie favoriete ingrediënten kiezen uit het assortiment aan groente, fruit en vlees dat het veranderde Nederlandse landschap in 2070 te bieden heeft. Na het uitzoeken van de ingredienten konden ze foto's van de bijbehorende landschappen in de caravan plakken. Zo ontstond een blik in de toekomst en hoe ons land er uit zal zien. Ons eetgedrag heeft nameliijk zo’n invloed dat wij bepalen waar landbouwgrond zich bevindt en hoe die er uit ziet, zo bepalen we zelf het landschap.
Na zeven weken blijkt de wilde aardbei het meest populair, op de voet gevolgd door de groene asperge en zeekraal. Aan het eind van de presentatie was het tijd voor een foto in dit nieuwe landschap en een kleine proefimpressie van wat Nederland over 60 jaar op culinair agrarisch gebied te bieden heeft.
Meer informatie:
Jan Jongert - 2012Architecten:
www.2012architecten.nl
www.superuse.org
Jago van Bergen - Van Bergen Kolpa Architecten:
www.vanbergenkolpa.nl www.vanbergenkolpa.nl
